بازارهای فرش دستباف ایرانی از دست رفته است و یکی از ارزآورترین هنر-صنعت‌های ایران در وضعیتی نامساعد قرار دارد.
مهرنوش حیدری- فرش دستباف ایران که در طول دهه‌های گذشته از جایگاه خوبی در صادرات غیرنفتی برخوردار بوده و طرفداران فراوانی در آمریکا، امارات، چین و.. داشته است که متاسفانه تحت تأثیر خروج آمریکا از برجام و همچنین مشکلات ناشی از تحریم‌ها و شیوع کرونا قرار گرفته و در ۴ماهه ابتدایی سال ۹۹ رکورد کمترین میزان صادرات در ۴۰سال را از آن خود ساخته است.
سیدمرتضی میری، یکی از اعضا هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش ایران در گفتگو با خبرگزاری خبرآنلاین دلایل این شرایط را توضیح داد.
کاهش ۳۴درصدی صادرات فرش در سال ۹۹
عضو هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش ایران گفت: مصرف داخلی خوشبختانه همچنان برقرار است و بخشی از فرش‌های صادراتی را همان فرش‌هایی که سال‌ها در بازار داخلی مصرف میشود را تشکیل می‌دهد. بنابراین فرش‌های پرطرفدار داخلی وارد بازارهای جهانی می‌شوند.
سیدمرتضی میری بیان کرد: در بازارهای صادراتی (که به دلایل مختلف شرایط آن قابل بررسی است)؛ سال گذشته شاهد افت بسیار شدید میزان صادرات بودیم. به طوری‌که با کاهش ۷۲میلیون دلار صادرات نسبت به سال قبل از آن( سال۹۷) شاهد پایین‌ترین میزان صادرات در ۴۰سال اخیر بودیم.
وی ادامه داد: امسال نیز باتوجه به شیوع ویروس کرونا و همچنین آسیب‌هایی نظیر تعلیق کارت‌های بازرگانی و مسایل مالیاتی( نخستین سال رسیدگی مالیاتی سال ۹۷ و سال تعهد ارزی در دوره جدید بود) و ارزی تبعات خود را به شدت نشان داد و سبب شد تا شاهد افت ۳۴درصدی نسبت به ۴ماهه مشابه سال گذشته شویم.
وی تاکید کرد: در ۴ماهه سال ۹۹ متاسفانه شاهد صادرات ۱۵میلیون دلاری فرش دستباف بودیم که به نظر می‌رسد امسال به میزان صادرات سال گذشته هم دست نیابیم و روند نزولی صادرات همچنان برقرار باشد و اگر مشکلاتی که پیش از تحریم‌ها با آنها روبه رو بودیم نظیر سیاست‌گذاری‌های نادرست داخلی در صنایع تولیدی کوچک و متوسط و حوزه فرش دستباف که از نظر ماهیت و هویت با سایر حوزه‌های تجاری فرق دارد، همچنان مواجه باشیم روند نزولی میزان صادرات فرش دستباف ادامه‌دار باشد.
سرانجام ارزهای صادراتی حاصل از صادرات فرش
وی درباره میزان عمل تجار حوزه فرش دستباف به تعهدات خود در زمینه ارزی خاطر نشان کرد: بخشی از تجار حوزه فرش به تعهدات ارزی خود عمل کرده‌اند؛ اگر از نظر واقعی بخواهیم این مساله را بررسی کنیم باید گفت تمام تجار حوزه فرش به تعهدات خود عمل کرده‌اند.
وی توضیح داد: اگر صادرکننده‌ای ارز حاصل از صادرات را به کشور برنگرداند، تداوم فعالیت او اصلا ممکن نیست چراکه ارز حاصل از صادرات باید برگردد تا تولیدکننده، مجدد تولید را ادامه دهد و یا اینکه تاجر بتواند فرش را خریداری کرد و نسبت به صادرات اقدام کند.بنابراین بدون بازگشت ارز، ادامه فعالیت تجار این بخش ممکن نیست.
وی ادامه داد: البته باید توجه داشت بازگشت ارز از راه‌هایی که بانک مرکزی اعلام می‌کند، صورت گرفته یا خیر باید بیان کرد بخشی از این تعهد ارزی انجام شده و بخشی دیگر خیر؛ زیرا ما دارای روش‌هایی هستیم که در حوزه تجارت سنتی مانند فرش برخی از این روش ها از قدیم برقرار بوده برای مثال تاجری که در کشور آلمان یا کشورهای عربی مشغول فعالیت است،ممکن است ایرانی باشد و در داخل کشور دفاتر کاری داشته باشد بنابراین می‌تواند به ریال خرید خود را انجام دهد و پول را به صورت ریال به صادرکننده فرش دستباف بپردازد. بنابراین با این روش نمی‌توان گفت که پول حاصل از صادرات بازنگشته بلکه پول در ابتدای مسیر تجارت و به صورت ریال پرداخت شده است که پشتوانه آن یکی از ارزها بوده و تبدیل به ریال شده و در مسیر تجارت قرارگرفته، وارد کشور شده و به صادرکننده نیز پرداخت شده است.
وی تصریح کرد: اما بانک مرکزی این شیوه را به عنوان رفع تعهد محسوب نمی‌کند. بنابراین با این مشکل مواجه می‌شویم که یک روشی که در تجارت این حوزه سابقه داشته است، بدون اطلاع قبلی و بدون آموزش‌های درست که بانک مرکزی باید قبل از هرگونه وضع مقررات و تصمیمات نسبت به ارایه آنها اقدام می‌کرد، که این کار انجام نشده و اطلاع‌رسانی صورت نگرفته و حالا فعالان این بخش در عمل انجام شده قرار گرفته‌اند.
میری گفت: تنها راه برای تجار این است که از بازار ارز تهیه کرده و رفع تعهد نسبت به بانک مرکزی انجام دهند.
وی افزود: به حتم این راهی نیست که به صلاح کشور باشد زیرا موجب ایجاد تقاضا در بازار میشود.
وی ادامه داد: همچنین در دوران تحریم که ارتباطات بانکی وجود ندارد، نقل و انتقالات در هر بازاری باید به شیوه خاصی اتفاق بیافتد. در این شرایط بانک مرکزی نمی‌تواند برای همه کشورها یک فرمول در نظر بگیرد و تنها یک راه را معرفی کند و فقط آن را قبول داشته باشد. مضاف بر اینکه در سال ۹۹ برای سال‌های ۹۷ و ۹۸ قانون می‌گذارد و عطف به ماسبق می‌کند که اصلا منطقی و عقلانی نیست. همچنین راه‌هایی مانند واردات در برابر صادرات و فروش ارز در سامانه سنا بوده محدوده کرده به سامانه نیما و اختلاف قیمتی که این سامانه با بازار آزاد دارد و نبود امنیت در سامانه نیما و انجام فرآیندها درآن به سادگی انجام نمی‌شود سبب شده تا صادرکننده اساسا رغبتی به انجام کار صادرات نداشته و به این ترتیب شاهد کاهش صادرات هستیم.
بی رغبتی تجار ایرانی نسبت به صادرات فرش
وی در پاسخ به این سوال که چه تعداد از تجار ترجیح داده‌اند از گردونه صادرات و فعالیت اقتصادی و تجاری خارج شوند؛ توضیح داد: آمار دقیقی وجود ندارد اما می‌توان گفت که این اتفاق به زودی می‌افتد. بسیاری از تجار با توجه به اینکه دولت اعلام کرده بود که مهلت بازگشت ارز حاصل از صادرات فرش یک‌سال تعیین شده بود نه ۴ماهی که دیگر حوزه‌ها فرصت دارند؛ اما بانک مرکزی مقید به این دستورالعمل نبوده و نیز برای حوزه صادرات فرش مهلت ۴ماهه در نظر گرفته و سبب شد تا بنده به عنوان صادرکننده هیچ‌گونه فعالیتی نداشته باشد و به جرات می‌توان گفت بسیاری از تجار مانند بنده که کارت بازرگانی آنها برقرار است،صادراتی انجام نداده‌اند و کارت برخی از تجار که تعلیق شده است و فعالیتی ندارند.
وی تاکید کرد: این موارد از دلایل اصلی افت صادرات فرش محسوب میشود.
سایه سنگین بیکاری بر سر ۲میلیون نفر فعال حوزه فرش
میری خاطرنشان کرد: اگر این اتفاق بیافتد و راه اصلی فروش فرش دستباف که همان صادرات است را ببندیم تعداد تولیدی‌هایی که از چرخه کار خارج می‌شوند بسیار زیاد خواهد شد. این مساله سبب از دست رفتن جمعیت شاغل روستایی در این بخش میشود و زنجیره اشتغال بسیار گسترده‌ای که به صورت مستقیم و غیرمستقیم ۲ میلیون نفر را پوشش می‌دهد که با احتساب هر کدام با خانواده ۴نفره متاسفانه ۸میلیون نفر از جمعیت ایران با حوزه فرش دستباف در ارتباط هستند و تحت تاثیر قرار می‌گیرند.
وی بیان کرد: این اشتغال ارزان که متعلق به بخش خصوصی است و این بخش که همه هزینه و سرمایه‌گذاری را تقبل می‌کند؛ از دست می‌رود و دولت باید برای یک عده زیاد افراد بیکار هزینه در نظر بگیرد و شغل ایجاد کند.
حداقل و حداکثر قیمت هر متر فرش دستباف چند؟
میری در پاسخ به این سووال که با توجه به وضعیت اقتصادی فعلی و نبود امکان صادرات، آیا بازار داخلی پتانسیل خرید فرش دستباف را دارد یا خیر، گفت: فرش دستباف و دستبافته‌ها انواع مختلفی دارند در حالی که همیشه این تلقی وجود دارد که فرش دستباف بسیار گران است و ما نمی‌توانیم فرش دستباف داشته باشیم در صورتی که حداقل قیمت هر متر مربع فرش دستباف ۷۰۰تا ۸۰۰ هزارتومان است که تنوع بسیار زیادی نیز در طرح و نقش فرش‌ها وجود دارد که می‌تواند هر نوع سلیقه و با هرنوع بودجه‌ای را در داخل کشور پوشش دهد.
وی درباره گران‌ترین قیمت فرش‌های دستباف بیان کرد: قیمت فرش‌های نفیس و ابریشم بسیار بالاتر از این رقم است که می‌توان به متری ۴۰تا۶۰میلیون تومان اشاره کرد.
وی تاکید کرد: بازار داخلی ظرفیت این را دارد که همچنان خریدار فرش‌های ایرانی باشد اما برای این گستره، پیشینه و ظرفیتی که در داخل کشور وجود دارد با توجه به سال‌هایی که میعانات گازی، پتروشیمی، فرش و … در صدر ۳ردیف صادرات غیرنفتی قرار داشته باشند، اما این ظرفیت در بازار داخلی رعایت نشده در حالی که ما باید کل جهان را بازار خود ببینیم که متاسفانه با ادامه سیاست‌های تجاری این اتفاق نمی‌افتد.
مقاصد صادراتی فرش ایرانی کجاست؟
عضو هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش ایران درباره مقاصد صادراتی فرش دستباف گفت: آمریکا یکی از مقاصد اصلی صادرات فرش ایرانی در دهه‌های گذشته بوده اما بعد از خروج این کشور از برجام و بازگشت مجدد تحریم ها، می‌توان گفت ۲۵درصد بازار صادرات فرش دستباف از دست رفته است. کشورهای دیگری مانند آلمان، امارات متحد عربی، ژاپن، لبنان و گاهی انگلستان سایر مقاصد فرش دستباف محسوب می‌شوند که در ۴ ماهه نخست سال ۹۹ بیشترین میزان صادرات فرش را به آنها داشته‌ایم.
وی خاطر نشان کرد: با توجه به اینکه نرمش و انعطافی در بانک مرکزی و ریاست آن مشاهده نمی‌شود،فکر نمی‌کنم اتفاق مثبتی در حوزه صادرات ایران به ویژه صادرات فرش بیافتد.
چشم انداز صادراتی فرش دستباف
میری بیان کرد: بنده چشم انداز روشنی از صادرات را برای سال‌جاری نمی‌توانم ترسیم کنم زیرا هم سیاست‌های داخلی و هم خارجی به نفع صادرات و به ویژه صادرات فرش ایرانی نیست.
این تاجر حوزه درباره میزان افزایش هزینه تولید فرش دستباف گفت: شاهد افزایش هزینه در تمام بخش‌ها و زنجیره تولید فرش بوده‌ایم که می‌توان قیمت مواد اولیه در بعضی موارد بیش از ۱۰۰درصد افزایش یافته، برخی موارد کمتر.
فرش دستباف، کالایی فرهنگی و دیپلماتیک
میری اظهار کرد: فرش یک کالای اقتصادی صرف محسوب نمی‌شود زیرا اثری هنری و فرهنگی است که علاوه بر اینکه ابعاد اقتصادی وسیعی دارد به ما نیز در حوزه‌های فرهنگی و دیپلماتیک می‌تواند کمک کند. بنابراین آن را با عدد صادراتی نباید سنجید بلکه جنبه‌های دیگری را دارد که برای کشور حائز اهمیت است که یکی از آنها مساله اشتغال است که در حال حاضر از عدد صادراتی بسیار مهم‌تر است؛ یعنی اگر این اشتغال را از دست دهیم (با احتساب اینکه تا پیش از این گرانی‌ها برای هر شغل ۲۰تا۲۵ میلیون تومان سرمایه نیاز بود) در برابرش شغل صنعتی است که دولت باید بیش از ۵۰۰میلیون تومان هزینه کند برای ایجاد آن بنابراین می‌توان مشاهده کرد که بخش خصوصی فعال در حوزه فرش چه میزان به نفع دولت در حال فعالیت است و حتی روستایی ها را به صورت روستایی‌های مولد نگه می‌دارد و اجازه نمی‌دهد تا تبدیل به مصرف‌کننده شهری شود و به حاشیه شهرها مهاجرت کند.
وی گفت: بنده از دولت و مسوولان در قوای مختلف خواهش می‌کنم به این مساله توجه داشته باشند که اگر امروز ما سهل انگاری کنیم و اهمیت واقعی جایگاه فرش را ندانیم؛ مهاجرت روستاییان به شهرها و بیکاری آنها بعدا تبعات اجتماعی و امنیتی منفی خواهد داشت.
میری در پایان بیان کرد: بنده به عنوان تولیدکننده و صادرکننده، امروز می‌توانم با اشتغالزایی و کارآفرینی و حفظ افراد شاغل جلوی این تبعات را بگیرم. اگر کاری انجام می‌دهیم برای کشور است و تلاشمان این است که اقتصاد، فرهنگ، امنیت، اشتغال، اجتماع و … را باهم برقرار نگه داریم تا جایی که بتوانیم این مسیر را ادامه می‌دهیم اما رویه‌ای که اکنون پیش گرفته شده هر روز قدرت ما را کاهش می‌دهد و متاسفانه از توان ما کاسته میشود به صورتی که توان بسیاری از همکاران ما تمام شده است. امیدوارم این اصلاح در دیدگاه دوستان مسوول اتفاق بیافتد.
ما نیز در اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش ایران آمادگی را اعلام می‌کنیم که هر کدام از مسوولان محترم هرجایی نیاز به مشاوره داشتند، بنده و همکارانم با کمال میل در خدمت این عزیران هستیم تا مصلحت کشور و ملت را پیگیری کنیم.
دیدگاهتان را بنویسید
ببخشید، برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید